Konu başlıkları
Fiilin tanımı
İş,oluş,hareket ve durum bildiren sözcüklere fiil denir.
Haber kipleri
Haber kipleri için, oluşun veya hareketin zaman ve şahsa bağlı olarak meydana geldiğini bildiren kiplerdir. Bunlara bildirme kipleri de denir.
Belirli (-di'li) Geçmiş Zaman Kipi
Eylemin sözün söylendiği andan, önceden yapıldığını, söyleyeni kesin inancıyla tam olarak anlatır:
- Fiillerde bulunan "-di, -du, -dü, -tu" ekleri -di'li geçmiş zamanı belirtirler.
- → Öğretmenimiz sınıfa geldi.
- Biz onları çok sevdik
Belirsiz (-miş'li) Geçmiş Zaman Kipi
Eylemlerin sözden önce yapıldığını bildirir ancak, kesinlik olmayabilir. Söyleyen kendisi tanık olmamış, başkasından işitmiştir. Bu kip masallara yakışır.
- Fiillerde bulunan "-muş, -mış, -miş, -müş, ekleri -miş'li geçmiş zamanı belirtirler.
- → Okul bahçesinde üç tur koşmuş.
- Kurtuluş Savaşı'nda milyonlarca insan ölmüş.
Gelecek Zaman Kipi
Eylem ile anlatımdan sonra yapılacağını bildiren zamandır
- Seyhan maça gidecek. Gelecek zaman kipinin ses uyumuna göre "-acak, -ecek" tır
geniş zaman kipi : -ar,-er,-or,-ör,-ur,-ür,-r ekleri alarak kullanılır. Her zamanı kapsayarak ileri görüşleri içine alan bir kiptir.Örneğin: Her sabah kitap okur.
Dilek Kipleri
Bir eylemin yapılması ya da bir oluşun meydana gelmesini dilek anlamı vererek anlatan kiplerdir. Dörde ayrılır:
Gereklilik Kipi
Bir iş, oluş veya hareketin gerekliliğini anlatır. Ekleri ses uyumuna göre "-meli, -malı" dır.
- Haftada bir kitap okumalıyım
- Onu bulmalısın.
- Sınavdan iyi not almalıyım.
- Sınava iyi çalışmalısınız.
İstek Kipi
Bir iş, oluş veya hareketin yapılmasının, olmasının istendiğini belirten kiptir. Ekleri ses uyumuna göre "-e, -a" dır
- Şimdi affını yazayım
buradaki e harfi istek kipidir.
- öğre-ne-yim
- öğre-ne-sin
- öğre-n
- öğre-ne-lim
- öğre-ne-siniz
- öğren-e-ler
Dilek Şart Kipi
Bir dilek ve şartın anlamı bulunmaktadır. İş veya oluşun, hareketin meydan gelmesi bir şarta bağlıdır. Ekleri ses uyumuna göre "-se, -sa" dır.
- Bir düşünün,zenciler misillemeye karar verirseler..
Eylemin yapılması dileğini bildirir:
- Fırından iki ekmek alsanız da gelseniz.
Şart olan kiplerdir:
- Bu konuyu öğrensem başarılı olurum.
Emir Kipi
Bir iş, oluş veya hareketin olmasını, yapılmasını veya yapılmamasını emretmek için kullanılır. 1.tekil ve 3. çoğul çekimleri yoktur.
- Bir bardak su ver.
- Bir bardak meyve suyu verin...